F1 cho người mới bắt đầu: Vô lăng điều khiển (P1)

Có thể nói, không có môn thể thao tốc độ nào giống như F1. Dù ngoài kia vẫn có những thể thức khác được cho là “khó khăn” hơn như WRC hoặc WEC, luôn có lý do tại sao F1 được gọi là “đỉnh cao”.

Ở F1, các tay đua và những chiếc xe của họ phải vượt qua những đoạn thẳng và khúc cua với tốc độ nhanh chóng mặt. Không những vậy, họ phải thực hiện hàng loạt tác vụ lặt vặt khác khi lái xe ở tốc độ trung bình hơn 200 km/h (đặc biệt là trên những con phố nhỏ của Monaco).

Rõ ràng, những tác vụ lặt vặt này không được kích hoạt từ xa bởi các kỹ sư bên trong gara. Chúng đến từ vô lăng của xe - một tuyệt tác kỹ thuật đắt tiền làm từ sợi carbon.

Nằm gọn trong khoang an toàn của chiếc xe, vô lăng F1 có đến hơn hai chục nút bấm, nút vặn, núm xoay, màn hình và đèn LED nhằm mục đích “tương tác” với người lái. Bạn có thể nghĩ: “Ừ nhưng vô lăng của Toyota Vios cũng có một loạt các nút bấm đấy thôi!”

Nếu vậy, bạn chắc hẳn đang đánh giá thấp mức độ phức tạp của chiếc vô lăng F1 rồi. Vậy thì trong bài viết này, Otoman sẽ giúp bạn giải đáp những bí ẩn về chiếc vô lăng này nhé.

1. Núm xoay cài đặt bộ động cơ (HPP – xanh lam)

Mọi cuộc đua đều khác nhau và mỗi đường đua đều sẽ có những đặc thù riêng. Tất nhiên, mỗi cuộc đua trong lịch đua dày đặc của F1 đều đã được cả tay đua và các kỹ sư chuẩn bị từ trước. Họ chạy qua hàng trăm bài mô phỏng, hàng nghìn Gigabyte (GB) dữ liệu và hàng chục lap trong FP1, FP2, FP3. Mục đích của quá trình này là để thiết lập trước những cài đặt phù hợp cho hầu hết các trường hợp có thể xảy ra trên đường đua.

Điều gì sẽ xảy ra nếu máy phát điện nhiệt năng (MGU-K) bị lỗi? Nếu trời bỗng nhiên mưa thì sao? Nếu thời tiết quá nóng thì sao? Điều gì sẽ xảy ra nếu không may xe bị thủng lốp ở ngay Lap 1?

Điều gì sẽ xảy ra nếu xe bị kẹt phía sau một “đoàn tàu DRS” (DRS train) ở Monza? Nếu động cơ và lốp đều quá nhiệt? Các kỹ sư đều đã tính trước các trường hợp này và thiết lập trước các cài đặt cho bộ cơ động (power unit). Tất cả đều được vạch ra trên núm xoay HPP của vô lăng.

2. Núm xoay cài đặt MGU-K (STRAT – vàng)

Hệ truyền động của xe F1 là một trong những hệ thống phức tạp nhất trên thế giới, đặc biệt là từ khi kỷ nguyên turbo-hybrid nổ ra. Sự phức tạp này làm tăng khả năng hư hỏng ở nhiều mức độ khác nhau.

Để đảm bảo tay đua có khả năng khắc phục một số lỗi (và ngăn chặn những lỗi khác), các kỹ sư của nhóm đã thiết kế bộ cài đặt cho máy phát điện nhiệt năng MGU-K. Tay đua có thể kiểm soát tính năng này thông qua một núm xoay trên vô lăng.

Các thiết lập này có thể bao gồm việc hạn chế công suất tối đa, số phần trăm năng lượng hybrid được sử dụng cho các điều kiện thời tiết xấu, chế độ công suất tối đa cho vòng phân hạng, chế độ cân bằng cho vòng đua chính, chế độ sạc pin trong vòng outlap...

3. Núm xoay cuộn menu (tím)

Nút này cho phép các tay đua gọi đồ ăn mỗi khi vào pit... Đùa thôi!

Thực ra, núm xoay cuộn menu cho phép người lái kiểm soát gần như tất cả các hệ thống của xe. Tay đua có thể truy cập mọi thứ trên xe và lướt qua vô số trang dữ liệu telemetry thu được từ hàng nghìn cảm biến. Nếu có bất kỳ cảm biến nào bị lỗi, tay đua có thể khởi động lại trạng thái hoạt động thông qua các nút bấm +10 và +1 (màu tím) trên vô lăng.

Ngoài ra, núm menu này còn cho phép tay đua liên lạc thông qua tin nhắn với đội kỹ thuật bên trong gara. Ví dụ, tại chặng GP Abu Dhabi 2021, khi lựa chọn một cài đặt có tên Chassis Default 70+7, màn hình vô lăng của Valtteri Bottas hiện lên một lời nhắn từ đội Mercedes. Chắc chắn là với nút vạn năng này, các tay đua cũng có thể đặt đồ ăn ngay khi đang đua.

4. Nút chấp nhận (X – đỏ)

Nút chấp nhận trên vô lăng về cơ bản là phím “Enter” mà chúng ta vẫn hay sử dụng trên máy tính. Nó cho phép tay đua xác nhận áp dụng một thay đổi nào đó từ menu chính, hoặc áp dụng một trong các cài đặt khác.

5. Nút đánh dấu (MARK – đen)

Trong trường hợp xe gặp vấn đề khi vào cua, trên đoạn thẳng hoặc bất kỳ nơi nào khác trên đường đua, tay đua có thể đánh dấu vị trí cụ thể đó trong tệp dữ liệu telemetry của xe. Điều này cho phép họ có tư liệu để thảo luận với các kỹ sư sau khi rời đường đua. Từ đó, cả đội sẽ cùng khám phá tại sao xe lại gặp bất thường.

6. Nút vặn chỉnh vi sai (ENTRY – đỏ, HI SPEED – xanh dương, MID – trắng, INIT – xanh lá)

Cài đặt vi sai của xe được điều khiển thông qua một nút vặn duy nhất hoặc một bộ nút vặn (như trên vô lăng trong ví dụ). Mục đích của chức năng này là để kiểm soát các thiết lập vi sai khi xe vào cua (ENTRY), lúc ở giữa cua (MID) và khi ra khỏi cua (EXIT, nhưng có vẻ như Mercedes thay bằng nút INIT). Ngoài ra, với các góc cua nhanh, nút vặn HI SPEED sẽ được sử dụng. Tay đua có thể thay đổi mức cân bằng sang mạn trái hoặc phải của xe trong suốt cuộc đua để đảm bảo có được sự cân bằng tối ưu nhất cho mọi góc cua.

7. Các nút bấm và nút vặn chỉnh cân bằng phanh (BBAL/BMIG – vàng, BB-/BB+ - đen)

Mức độ cân bằng của lực phanh cũng được điều khiển thông qua một vài nút vặn. Các nút này chia các thiết lập có sẵn (baseline map) theo từng nấc nhỏ. Tay đua có thể dồn nhiều lực phanh về hai bánh trước hoặc sau trong suốt cuộc đua để đảm bảo xe phù hợp nhất cho mọi góc cua. Nếu thiết lập sai, xe thường xảy ra tình trạng khóa bánh (lock-up), dẫn đến hiện tượng mài phẳng lốp hoặc mất lái hoàn toàn khi đạp phanh. Ngoài nút vặn BBAL cho phanh trước và BMIG thay đổi trạng thái nhả phanh khi cua (BMIG hoạt động song song với bộ phục hồi năng lượng MGU-K và chức năng phanh động cơ), tay đua cũng có thể hiệu chỉnh nhỏ (fine tune) lực phanh thông qua 2 nút BB+ và BB-.

8. Nút phục hồi năng lượng (được Mercedes tích hợp vào núm xoay STRAT)

Chức năng phục hồi năng lượng cho phép xe thu hồi một lượng năng lượng (tạo ra trong quá trình phanh tái tạo), từ đó sạc lại pin cho hệ thống hybrid để được sử dụng về sau.

Khác với Mercedes (tích hợp vào núm xoay cài đặt MGU-K), một số đội đua đã đưa lên vô lăng một nút bấm để nhanh chóng chuyển sang chế độ thu hoạch năng lượng (harvesting).

Ngoài 8 chức năng nêu trên đây, vô lăng xe đua F1 vẫn còn rất nhiều tính năng khác. Cùng đón đọc ở phần tiếp theo trên Otoman nhé!