Kẻ nổi loạn ở Stuttgart

Một sớm mùa xuân năm 1961, một cuộc họp lớn diễn ra bên trong nhà xưởng Werk I, Stuttgart. Như thường lệ, Erwin Komenda bước vào xưởng với một tinh thần khoan khoái. Hắn nhanh chóng nhận ra sự có mặt của Ferry, Butzi, và cả rất nhiều nhân viên khác; tất cả mọi người đều tỏ ra đăm chiêu và căng thẳng. Hắn bước tới bức tường chính diện, nơi có hai bản vẽ thiết kế đã được căng sẵn trên khung. Một của hắn, một của Butzi. Hắn cẩn thận đo đạc từng kích thước của hàng ghế sau trong bản vẽ của Butzi và viết ra thật rõ để mọi người có thể nhìn thấy.

Xong xuôi, hắn chỉ tay lên hai khung hình và quay ra hỏi Ferry: "Anh muốn chọn cái nào? Cái này hay cái này?" Về cơ bản, hắn muốn tạo ra một chiếc xe 4 chỗ rộng rãi theo xu hướng Mỹ, phần vì hắn biết rằng Mỹ là thị trường tối quan trọng đối với Porsche. Ngược lại, ý tưởng của Butzi là một chiếc xe thể thao với cơ cấu 2+2, lược bỏ sự thoải mái của hàng ghế sau, nhưng đổi lại có thể có được một đường vuốt liền mạch và thể thao hơn từ trần xuống đuôi xe. Và rồi Ferry chỉ tay lên tường và trả lời: "Chúng ta sẽ làm cái này." Và đó là ý tưởng của Butzi.

Trước sự chứng kiến của hàng chục con người, hắn chấp nhận xếp ở vị trí thứ hai. Mặc dù đã được dự đoán từ trước, quyết định này của Ferry vẫn khiến cho hắn thực sự chán nản. Cuộc họp kết thúc nhanh chóng. Với Komenda, đó là khoảnh khắc mà mối quan hệ giữa hắn với hai cha con nhà Porsche – Ferry Porsche và Butzi Porsche – bắt đầu đi xuống; nhưng với Ferry, đó là khoảnh khắc mà một thiết kế mang tính biểu tượng thực sự ra đời – thiết kế của Porsche 911.

Ba mươi năm trước đó, vào cuối năm 1931, Komenda đầu quân cho công ty của Ferry Porsche trên cương vị Trưởng bộ phận xây dựng thân xe. Công việc chủ yếu của hắn ở đây là cải tiến 356 series, dòng xe được xem là kẻ tiền nhiệm của dòng 911 sau này. Về mặt triết lý thiết kế, hắn luôn muốn tạo ra một biến thể 4 chỗ dựa trên chiếc 356 có sẵn. Cũng như chiếc Volkswagen Beetle mà chính hắn tạo ra, đối với Komenda, độ cứng của thân xe có thể được tăng lên đáng kể thông qua những đường cong khỏe khoắn, cụ thể là đường cong dốc của những đường tròn.

Triết lý này dường như đã thấm nhuần trong đầu óc của hắn thậm chí từ những ngày còn niên thiếu với ý tưởng về tỷ lệ vàng (golden ratio) trong mỹ thuật, hội họa. Trái lại, Ferry không có nhiều kiến thức về thẩm mỹ, nên khi Ferry bảo Komenda làm một đường cong ngang, hắn nhất quyết làm một đường cong dốc.

Đoạn kết thúc cuộc họp ở xưởng Werk I, Ferry nhận thấy sự mâu thuẫn trong công việc thiết kế giữa Komenda và Butzi. Anh ta quyết định thuê lại một khu vực trong xưởng của công ty đối tác Reutter nằm ngay đối diện các phân xưởng của mình và chuyển dự án của Butzi qua đó. Komenda tiếp tục công việc cải tiến chiếc 356 tiếp theo ở xưởng cũ, trong khi Butzi – học trò cũ của hắn, và cũng là con trai của Ferry Porsche – đảm đương trọng trách phát triển một thế hệ xe thể thao mới cho Porsche (chiếc 911), tất nhiên vẫn lấy cảm hứng rất nhiều từ những bản phác thảo trước đây của Komenda.

Ngày 13 tháng 9 năm 1963, chiếc Porsche 911 (lúc đó có tên 901) ra mắt công chúng lần đầu tiên ở Triển lãm IAA Frankfurt Auto Show ở sảnh 1A, bục 27, trong khuôn khổ 211 mét vuông mà Porsche đã thuê. Chiếc xe thể thao này sau đó nhanh chóng xuất hiện trên các mặt báo và tạp chí ở Đức với những mỹ từ có cánh mô tả ngoại hình xuất sắc của nó. Với Ferry lúc này, có lẽ những xung đột trong quá trình thiết kế chỉ còn là câu chuyện của quá khứ.

Tuy nhiên, cho tới tận ngày nay, câu hỏi Ai là người đã tạo ra ảnh hưởng cho vẻ ngoài đặc biệt của chiếc 911? vẫn còn đang bỏ ngỏ. Điều thú vị là trong Viện bảo tàng Porsche hiện nay không hề có một chứng tích gì cho thấy mối quan hệ giữa Komenda và Porsche 911.

Trong một cuộc tranh luận công khai trực tiếp gần nhất vào tháng 7/2018, khi phản hồi lại Iris Steineck – cháu gái của Komenda – người đang từng ngày đi tìm kiếm sự công bằng cho người ông đã quá cố, Achim Schneider – phát ngôn viên của Porsche–nhấn mạnh rằng khuôn mẫu cuối cùng của 911 được dựa trên bản thiết kế của Butzi. Đây chắc chắn sẽ là cuộc chiến pháp lý dài hơi, và Steineck chắc chắn không hề cô độc.

Bạn có thể tìm hiểu thêm về các luận điểm của Steineck tại đây. Website là một bức tranh đầy đủ về cuộc đời của Komenda, được soạn bằng Tiếng Đức. Các bạn có thể dịch sang Tiếng Anh hoặc Tiếng Việt bằng công cụ Google dịch có sẵn trong trang web.

Komenda mất vào ngày 22 tháng 8 năm 1966 sau nhiều năm đấu tranh với căn bệnh ung thư phổi ngay cả khi còn đang làm việc ở Porsche. Trong suốt 34 năm ở đây, Komenda đóng góp cho Porsche tổng cộng 132 bằng sáng chế, trong đó chủ yếu là các sáng tạo về thiết kế ô tô.

Porsche 911 đã trải qua hơn 57 năm lịch sử với vô số cải tiến trong công nghệ chế tạo. Tuy nhiên, có một thứ duy nhất không hề thay đổi, đó là DNA trong ngôn ngữ thiết kế của chiếc xe, và cũng là di sản mà Ferry, Butzi, Komenda, và đội của họ đã để lại từ cách đây hơn nửa thế kỷ. Trong phần II. Truyền thống và tương lai, chúng ta sẽ tìm hiểu sự tiến hóa của ngôn ngữ thiết kế này qua các giai đoạn phát triển của Porsche 911, cũng như làm quen với một khái niệm liên quan mật thiết với hình dạng của một chiếc xe – khái niệm khí động lực học (aerodynamics).